معماری

کاربرد درزهای ساخت (درزهای اجرایی):

در هر توقف عملیات بتنریزی که موجب سخت شدن بتن میگردد، درز ساخت (درز اجرایی) به وجود میآید. به طور کلی هرگاه زمان قطع بتن ریزی از 30 دقیقه تجاوز کند، باید آن نقطه را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با تدابیری به آن بازگردانده شود . درز ساخت ممکن است دارای وضعیتهای مختلفی باشد، ولی معمولاً قائم یا افقی است. معمولاً سعی میشود محل درز ساخت به محل یکی دیگر از انواع درزها منطبق گردد. در تیرها و شاهتیرها درزهای ساخت، باید تقریباً عمود بر محور این اعضا بوده و هیچگاه با محور عضو موازی نباشد. درز ساخت میتواند در اعضا و قطعات بتنآرمه در محل لنگر خمشی ماکزیمم قرار گیرد ، زیرا در این اعضا تنشهای کششی توسط فولادهای کششی تحمل میشوند. درزهای اجرایی نباید در محلی که قرار است بتن تحمل برش نماید، قرار گیرند. بنابراین در ساخت اعضای خمشی اگر قرار است بتنریزی در بیش از یک مرحله صورت گیرد، باید ترتیبی اتخاذ شود که قطع بتنریزی در مجاورت تکیهگاه نبوده ، بلکه در نزدیکی وسط دهانه باشد. تیرها، شاهتیرها، دال ها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک کف به حساب میآیند که باید در یک مرحله بتن ریزی شوند، بتنریزی ستونها اجباراً در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف میشود. درزهای ساخت عموماً در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند . درزهای ساخت باید در محلهای مناسب و زیر نظر دستگاه نظارت تعبیه شوند.

کاربرد درزهای حرکتی

1- درزهای انقباضی:

این درزها معمولاً به منظور جلوگیری از بروز ترکهای ناشی از جمع شدن بتن تعبیه میشوند . اگر در فواصل معین درز انقباض در نظر گرفته نشود ، روی سطوح پیادهروها یا دیوارهای بتنی ترکهایی پدید خواهد آمد. آرماتورها غالباً میتوانند محل بروز ترکها را کنترل نمایند، همچنین، وجود درزهای انقباضی که محلشان به طور صحیح انتخاب شده باشد، میتوانند مانع بروز ترک شوند. عملکرد این درزها به صورتی است که انقباض طرفین درز در محل درز متمرکز میگردد . در حقیقت این درزها دارای نوعی عدم پیوستگی عمومی هستند، لیکن شکاف اولیهای بین بتن دو طرف درز وجود ندارد . در روسازیها جایی که دارای عرض بیش از 3/75 متر نباشد، درزهای ساختمانی بین نوارهای مجاور جوابگوی نیاز برای جمعشدگی طولی خواهند بود. برای سنگدانههای گرانیتی و آهکی فاصله درزهای روسازی معمولاً بین 6 تا 9 متر است. برای مصالح سنگی سیلیسی و روبارهها، این فاصله 4/8 تا 6 متر است. در صورت تردید باید فاصله درزها کمتر اختیار شود. در فاصله حدود 30 متر از انتهای آزاد روسازی و 18 متر از هر درز انبساط، در محلهایی که قفل و بست دانهها کم باشد، درزهای انقباض پدید خواهند آمد ، در این نقاط باید زبانههایی (که یک طرف آنها به بتن پیوستگی ک امل دارد و طرف دیگر در غلافی بدون اصطکاک حرکت میکند، یا هر وسیله دیگری که قابلیت انتقال بار در جهت عمود بر زبانه را داشته باشد ) تعبیه شود. درزهای انقباضی در پیادهروها و دالهای کف که به صورت موزائیکی ساخته میشوند ، به طور معمول در فواصل 1/2 تا 1/8 متر و در جانپناهها و نردهها در فواصل 3 تا 6 متر در نظر گرفته میشوند. اگر اعضا و قطعات پیشساخته و یا به صورت واحدهای مجزا و مستقل کار گذارده شوند و بدین لحاظ در آنها درز انبساط تعبیه نشده باشد، باید شرایط نصب چنان باشد که اعضا و قطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد ننماید.

2- درزهای انبساط:

این درزها برای جلوگیری از خراب شدن روسا زیها در اثر فشار بیش از حد، فراهم ساختن امکان تعمیر قسمتی از جدولهای بتنی پیادهروها و نظایر آن تعبیه میشوند . به طور کلی این درزها برای تأمین امکان انقباض و انبساط ناشی از تغییرات درجه حرارت، به طوری که در نقاط مختلف ساختمان ترکخوردگی و در مقاطع سازه تلاشهای ثانوی زیاد، ایجاد نشوند، تعبیه میگردند. عملکرد این درزها باید به گونهای باشد که انبساط و انقباض طرفین درز کاملاً همساز شوند ، لازمه چنین درزهایی این است که هیچگونه پیوستگی در طرفین درز برقرار نباشد، چنین درزهایی باید با کمترین مقاومت در مقابل انقباض و انبساط قادر به باز یا بسته شدن باشند . عموماً این درزها در تمام قسمتهای سازه به طور پیوسته قرار گرفته و از کف تا سقف ادامه مییابند ، برای حصول اطمینان از جدایی کامل دو قسمت مجاور رعایت این مسئله ضروریست. 

3- درزهای کنترل:

انبساط و انقباض بتن در اثر تغییرات رطوبت و حرارت در آن تنشهایی را به وجود میآورند که گاه از مقاومت بتن بیشتر بوده و به ترکخوردگی منجر میشود . برای حل این مشکل از درزهای کنترل که حرکت نسبی دال یا دیوار در صفحه خود را امکانپذیر میسازد، استفاده میشود. برای جدا کردن واحدهای عظیم مولد برق از قسمتهای مجاور، به منظور جلوگیری از انتقال ارتعاش، منطقهای کردن و محدود ساختن احتمال خرابی در قسمتهایی از ساختمان، جلوگیری از بروز ترک به علت تمرکز تنش در محلهایی که تغییر مقطع قابل توجهی حادث شده است (نظیر بازشو دیوارها)، جداسازی قسمتهای مختلف یک شالوده به علت تفاوت باربری آنها، جدا ساختن بازوهای مختلف سازههایی که شکل پلان آنها +,U,H,T,L میباشد، از درز کنترل استفاده میشود. محل درزهای کنترل به ملاحظات معماری و مهندسی بستگی دارد. با تکیه بر تجربیات به دست آمده بهتر است ساختمانهای بتنی بزرگ، مستقل و بدون درز با طول بیش از 18 متر ساخته نشوند.

4- درزهای نشست:

ین درزها برای جلوگیری از نشستهای نامساوی دو ساختمان مجاور که دارای دو نوع مصالح، دو نوع پی یا دو ارتفاع متفاوت هستند، مورد استفاده قرار میگیرند.

5- درزهای لغزشی:

درزهایی هستند که امکان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نیروی برشی را فراهم میکنند . این درزها غالباً در مخازن، به ویژه در مواردی که تغییرات درجه حرارت محیط زیاد است ، مورد استفاده قرار میگیرند.

6- سایر درزها:

مشخصات درزهای جدا کننده، مفصلی و ... که کاربردهای ویژه دارند، طبق مندرجات مشخصات فنی خصوصی خواهد بود.

منبع: مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی - فصل بیست و یکم